Балнұр Балғабекқызы Қыдырбек 1955 жылы 13 маусымда Алматы қаласында дүниеге келген. 1962-1973 жылдары Қ.Байсейітова атындағы республикалық орта арнаулы музыка училищесінде, 1973-1978 жылдары Алматы мемлекеттік консерваториясында білім алған. Құрманғазы, профессор Қ.Құжамяровтың сыныбында. Сол жерде ассистент-интернатурадан өтті (1978-1980). Б.Қыдырбек осы жылдар ішінде композиция бойынша тиісті курстан өткен жоқ. Оның ерекше дарынды композитор ретінде қалыптасуы туралы біз сенімді түрде айта аламыз. Осы уақытқа дейін ол симфониялық күйлерді, «Айтылмаған ән» операсын және көптеген камералық шығармаларды жазды. атындағы Алматы мемлекеттік консерваториясын бітіргеннен кейін. Құрманғазы, Қазақстан Композиторлар одағы мен Қазақстан Республикасы Жоғары аттестаттау комиссиясының аппаратында қызмет етті. 2007-2020 жылдар аралығында «Қазақстан композиторлары қауымдастығы» қоғамдық бірлестігін басқарды.

Композитор барлық дерлік жанрларда жұмыс істейді. Б.Қыдырбек үрмелі аспаптар оркестрі жанрында музыка жаза бастаған алғашқы отандық композитор болды. «Мерекелік увертюра», «Жана күй», «Дуэль» дивертисациясы барлық үрмелі аспаптар оркестрлерінің репертуарына еніп, бұрынғы Кеңес Одағында сәтті орындалды. 1987 жылы үрмелі аспаптар оркестріне жасаған жұмыстары үшін Б.Қыдырбекке А.Александров атындағы сыйлықтың лауреаты атағы берілді. «Бекболат», «Тағдырға қарсы», «Ерлік» және басқа симфониялық поэмаларын жасады, қазақ халық аспаптар оркестріне екі концерттік бағдарлама дайындады. Автор камералық және эстрадалық оркестр саласында көп еңбек етеді. Б.Қыдырбектің «Қарлығаштың неге мүйізді құйрығы бар» шығармасы қазақтың тұңғыш ұлттық балалар балеті болды. Қазақтың әйгілі ертегісі тақырыбына жазылған «Наурыз мейрам хикаясы» балеті «Астана-Бәйтерек» байқауының Бас жүлдесін алды.

Композитор шығармашылығы жанрлық алуан түрлілігімен, бояулылығымен, жарқын бағдарламалауымен ерекшеленеді. Автор сарқылмас қиялмен және тақырыптық спектрдің кеңдігімен баурап алады. Композитор Б.Қыдырбектің музыкасы эмоционалды бай, бояулы. Музыкалық тіл бірегей, ерекше және сонымен бірге өте демократиялық - халықтың барлық топтарына түсінікті. Композитордың шығармашылық стилі қазақ фольклоры бойынша (150-ден астам халық әндері өңделген) жемісті де ізденімпаз еңбектің нәтижесінде дамып, автордың халық әндерінің, әсіресе әндердің интонациясына, ырғақтық құрылымына терең енуінің нәтижесі болды. Жетісу өңірінен. Композитор халық әні интонацияларын өзінің төл шығармаларына шеберлікпен және органикалық түрде өзгертеді.

 

  Композитор Балнұр Қыдырбектің көрнекті туындысы – Шәкәрімнің аттас поэмасы бойынша жазылған «Қалқаман-Мамыр» опера-балеті. Акция XVI ғасырда Тобықты отбасында болған нақты оқиғаларға негізделген. Бұл шығарма драмалық шыңға опера арқылы қол жеткізіп, жарқырауы балет арқылы берілетін синтетикалық жанрда жазылған қазақ музыкасына терең инновациялық. 2007 жылы 19 қаңтарда Қ.А.Сов атындағы ҰТОБ сахнасында қойылған бұл туындының премьерасы өтті. Байсейітова. «Қалқаман-Мамыр» опера-балетінің қазақ өнері үшін алатын орны мен рөлі өте зор: ол Ұлттық классикалық өнердегі жиырма жылға жуық тоқыраудың терең пердесін жарып өтеді.

Композитор Б.Қыдырбектің «Реквием» шығармасы осы global  жанрындағы алғашқы отандық шығарма. «Реквием» бірлік, бейбітшілік пен рухани келісім, түрлі діндер мен конфессиялардың толеранттылығы идеяларына негізделген. Жанрдың канондары (католиктік масса) жалпы құрметке ие. Бірақ бұл жерде православиелік знаменный ән, будда хоры да бар, шығарма «Кулху-Алла» ислам дұғасымен ашылып, б.з.б. 2 ғасырдағы сақ дұғасымен аяқталады. (Тәңіршілдік) қазақ тілінде «Бер, Тәңірім, Қазақстанға гүлден, Қазақ еліне!». Композицияның тағы бір жан-жақты идеясы – ұрпақтар сабақтастығы, уақыт байланысы, өз халқына қызмет етудің биік мұраты. Бір әулеттің алты ұрпағы мысалында 250 жыл ішінде халықтың тәуелсіздігі, өз қазақ мемлекетін құру туралы ұлы идеяның қалай жеткенін көруге болады. 2014 жылы «Реквием» үшін композитор Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атанды.  

Балнұр Қыдырбектің болмысы сан қырлы. Қазақстан Журналистер одағының мүшесі, филология ғылымдарының кандидаты, «Балғабек Қыдырбекұлы шығармашылығындағы тарих және қазіргі заман» деген тақырыпта кандидаттық диссертация қорғады. Оның қазақ және орыс тілдерінде жазған публицистикалық мақалалары сұрақтың өзіндік және түпнұсқалық тұжырымдалуымен де, автор ұсынған мәселенің шешімін табудың өзіндік ерекшелігімен де, өзіндік ерекшелігімен де оқырмандардың қызығушылығын тудырады.

Б.Қыдырбек бабасы – қолбасшы, дипломат, ақын, аты аңызға айналған Қазыбек Тауасарұлы ханзаданың даңқы үшін аянбай тер төкті.  Көзден күніме дейін» (Түп-тұқияннан із), абыроймен жеңіске жетті, ғылыми негізделген және оның қарсыластары ұнатқан көптеген тармақтарды дәлелдеді. Б.Қыдырбек баспаға дайындап, баспаға дайындаған Қазыбек ханзаданың өлеңдері мен жырларынан тұратын «Даусым ғасырларға жетеді» (Артқыға, қалдыра алсаң, сөздің жетер) поэтикалық жинағы осы дауылды даудың қисынды қорытындысы болды. «Ел Орда» баспасы 2002 ж. . 

Бүкіл Қазақстан бойынша жүзден астам авторлық кештер – концерттер өткізді.

 

Композитор Б.Қыдырбектің негізгі шығармаларының тізімі

-    «Қалқаман-Мамыр» опера-балеті;

• Requiem 

• «Қарлығаштың құйрығы неге айыр» балалар балеті;

• «Наурыз мейрам хикаясы» балеті;

• мюзикл «Жанұран»;

• керней мен оркестрге арналған 3 бөлімнен тұратын концерт

• «Бекболат», «Күйші», «1932 жыл», «Тағдырға қарсылық», «Ерлік», «Бес симфониялық сыр» симфониялық шығармалары; «Мұрат», «Балғабек», «Қожалы Құрбаны»;

• «Қазақ жастары», «Қожаберген жырау батасы» кантаталары;

• «Замандасқан арна», «Мерекелік», «Алтай-Атырау арасы», «Жастық», «Көк байрағым, желбіре» увертюралары;

• оркестрлік күйлер «Ман баласы Майқы би», «Қырғызкүй», «Бөрілі менің байрағым», «Ұяғаржан, жердің салқын-ай», «Серіктес», «Балғабек», «Омар сарыны», «Оспан әуендері», «Серік», «Жаннат» «Сұңқарды торғай тепкен күн», «Керімсал»;

• «Хафиза», «Бақытжан», «Қазақстан сағаты», «Баянкөл», «Тын тынысы», «Ақтайлақ», «Серікбай», «Оркестрге алғыс», «Көңілді күн» эстрадалық пьесалары;

• үрмелі аспаптар оркестріне арналған «Ұлықтау», «Жаназа күй», «Шапырашты Наурызбай батырдың Қаскелеңмен айтысы», «Жігіттер мен қыздар айтысы», «Романтика және шерцо», «Балуан Шолақ марштары» дивертистері;

• divertissements for камералық оркестр "Балғын", "Ақтау сарыны", "Ғасырлыр үні", "Өрен", "Өрлеу", "Түркі академиялық музыкасының атасы", "Дәшті Қыпшақ", "Гауһар-күй", "Дүйсен аға", " Құрманғазы екпінімен»;

• камералық шығармалар, хорға арналған «Көне заман көрiнiстерi» миниатюра циклы, «Темiртау оттары», «Өнерпаздар» вокалдық-хореографиялық шығармалары, т.б.;

• әндер;

• кино және театр музыкасы;

• essays  балалар мен жасөспірімдерге арналған;

• қазақ халық әндерінің аранжировкалары;